38ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, Αθήνα, 16-19 Μαΐου 2012
Στρογγυλή Τράπεζα. Θέμα: Νευροφυσιολογική Ερμηνεία της Αναλγητικής και Αντιφλεγμονώδους Δράσης του Βελονισμού
Καράβης Γ. Μιλτιάδης, φυσίατρος
Περίληψη:
Η πρόοδος της φυσιολογίας η ανάπτυξη νέων τεχνικών απεικόνισης, η περιγραφή ενδογενών ρυθμιστικών μηχανισμών αλλά κυρίως η ραγδαία ανάπτυξη της νευροφυσιολογίας μας επέτρεψε να διευκρινίσουμε και να κατανοήσουμε μέρος των θεραπευτικών μηχανισμών τους οποίους ενεργοποιεί ο βελονισμός μέσω της ένθεσης ειδικά κατασκευασμένων βελονών (χωρίς αυλό) σε δερματικό, μυϊκό ή/και νευρικό ιστό. Ο όγκος των εργασιών που εκπονήθηκαν με αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια καθημερινά μεγάλωνε, με αποτέλεσμα την πληρέστερη στατιστική καταγραφή της αποτελεσματικότητας του βελονισμού για κάθε κατηγορία νοσημάτων χωριστά.
Συστηματοποιήθηκαν οι ενδείξεις, αντενδείξεις και παρενέργειες του βελονισμού και θεσπίσθηκαν αυστηροί κανόνες ως προς την έρευνα και τη θεραπευτική διαδικασία. Στις εργασίες αυτές στηρίχθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, NIH (National Institutes of Health) της Αμερικής δημοσιεύοντας κατάλογο ενδείξεων Ιατρικού Βελονισμού τον οποίο υιοθέτησε η Διεθνής Εταιρεία Μελέτης του Πόνου, IASP (International Association for the Study of Pain) και άλλα επιστημονικά σωματεία.
Η αναλγητική και η αντιφλεγμονώδης δράση του βελονισμού περιγράφονται συνοπτικά ως εξής: ο βελονισμός προκαλεί ποσοτική μεταβολή σε πλήθος νευροδιαβιβαστικών ουσιών στο αίμα και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Η διαπίστωση αυτή θεωρήθηκε επανάσταση στη δεκαετία του ’80 και βασίστηκε σε ογδόντα ερευνητικές εργασίες του τμήματος ζωολογίας του πανεπιστημίου του Τορόντο (Καναδά) και σε εκατοντάδες πειραματικά δεδομένα του τμήματος νευρο-βιολογίας του Πανεπιστημίου του Πεκίνου (Prof. Dr. Ji-sheng Han). Φάνηκε ότι η τοποθέτηση βελονών σε ειδικά σημεία βελονισμού «πιέζει» το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό) να παράγουν αναλγητικές και αντιφλεγμονώδεις ενδογενείς ουσίες που, μέσω του αίματος και των νεύρων, καταλήγουν στην περιοχή ή το όργανο που πάσχει, καταπραΰνοντας τον πόνο και μειώνοντας τη φλεγμονώδη αντίδραση. Έκτοτε, η ύπαρξη (μετά από βελονισμό) αναλγητικών νευροδιαβιβαστικών ουσιών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό και στο περιφερικό αίμα έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένα σε έρευνες σε ζώα και ανθρώπους.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 ο βελονισμός, είχε καθιερωθεί σαν μια αποτελεσματική αναλγητική τεχνική που σε ιατρεία πόνου εφαρμοζόταν συμπληρωματικά της βιοϊατρικής επιστήμης. Πολλές όμως παθολογικές καταστάσεις που περιελάμβαναν και φλεγμονώδεις διεργασίες όπως τενοντίτιδες, οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αντιμετωπίζονταν με τον βελονισμό. Ίσως ο βελονισμός πέρα από την αναλγητική, είχε να επιδείξει και αντιφλεγμονώδη δράση.
Αρχικά, η δράση αυτή αποδόθηκε στα οπιοειδή πεπτίδια, εφόσον ήταν γνωστό ότι τα οπιοειδή (ενδογενή και μη) μέσω των κ-υποδοχέων τους, έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση όχι μόνο στο κεντρικό νευρικό σύστημα άλλα και στην περιφέρεια. Όμως, η ναλοξόνη (ανταγωνιστής των οπιοειδών) μερικώς μόνο περιορίζει την δράση του βελονισμού. Ίσως λοιπόν να υπάρχει και άλλο παράπλευρο αντιφλεγμονώδες κύκλωμα που ερμηνεύει τον ρόλο του βελονισμού στην ρύθμιση της ομοιόστασης του ανοσοποιητικού.
Πρόσφατα οι Kelvin J.Tracey et al, περιέγραψαν σε πειραματόζωα τον αντιφλεγμονώδη ρόλο του πνευμονογαστρικού νεύρου, ως ένα νέο μονοπάτι στην αναστολή της φλεγμονώδους διεργασίας. Απόδειξαν ότι κυτταροκίνες μεταφέρουν σήματα στον εγκέφαλο μέσω των αισθητικών νευρώνων του πνευμονογαστρικού, ενώ η διατομή του νεύρου (βαγοτομή) αναστέλλει την διέγερση του υποθάλαμο-υποφυσιακού και του νοραδρενεργικού (επινεφρίδια) άξονα (παρασυμπαθητικοτονία).
Αυτή είναι η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη παρασυμπαθητικού ελέγχου στην συστηματική ή και στην τοπική φλεγμονή (cholinergic anti-inflammatory reflex). Η διέγερση των απαγωγών (αισθητικών) νευρικών οδών του πνευμονογαστρικού παράγει ακετυλοχολίνη. Η ακετυλοχολίνη, ο βασικός νευροδιαβιβαστής του πνευμονογαστρικού νεύρου, συνδέεται στην a7 υπο-ομάδα του ακετυλχολινεργικού υποδοχέα (a7nAChR) των μακροφάγων κυττάρων του σπλήνα και ελέγχει την φλεγμονή μειώνοντας την παραγωγή του TNF και IL-1 από τα μακροφάγα κύτταρα.
Η περιγραφή χοληνεργικού αντιφλεγμονώδους αντανακλαστικού μέσω του οποίου το πνευμονογαστρικό νεύρο συμμετέχει στην ανοσολογική ομοιόσταση ήταν το κρίσιμο βήμα στην κατανόηση ενός νέου ρυθμιστικού μηχανισμού. Οι νοραδρενεργικές ίνες του σπληνικού νεύρου και οι χολινεργικές ίνες του πνευμονογαστρικού αποτελούν την νευρική οδό σύνδεσης της ανοσολογικής απάντησης με τα μακροφάγα του σπλήνα. Εργασίες σε πειραματόζωα καταδεικνύουν, ότι το πνευμονογαστρικό νεύρο επιτρέπει στους οργανισμούς να έχουν γρήγορο και ακριβή έλεγχο της φλεγμονής (παραγωγή κυτταροκινών) μέσω των γαγγλίων του κοιλιακού πλέγματος.
Η ερώτηση για όσους ασχολούνται με τον Ιατρικό Βελονισμό είναι: Αποτελεί ο βελονισμός μια θεραπευτική τεχνική μέσω της οποίας μπορεί να διεγερθεί το χολινεργικό αντιφλεγμονώδες αντανακλαστικό για τον έλεγχο της φλεγμονής (μείωση της παραγωγής TNF); Στην παρουσίαση μας θα περιγράψουμε τις εργασίες αλλά και τα ωτιαία και σωματικά σημεία βελονισμού που δρουν ως ανοσο-ρυθμιστικά μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου. Αυτά τα σημεία χρησιμοποιήθηκαν επί αιώνες από τους Κινέζους θεραπευτές, για τον έλεγχο συμπτωμάτων όπως ο πυρετός, η ανορεξία, η κόπωση, η υπνηλία (sickness behavior) και θεωρούνται ως αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση χρόνιων φλεγμονωδών καταστάσεων ή νόσων όπου παρατηρείται υπερπαραγωγή κυτταροκινών.
